Tình hình chính trị trong nước đã đủ rối rắm và căng thẳng rồi, tưởng tượng còn thêm cả rào cản ngôn ngữ nữa. Bạn sẽ bắt gặp những tính huống leo thang và mọi thứ rối như tơ vò. May mắn thay, nhờ vào những phiên dịch viên có chuyên môn, những hiểu lầm về ngôn ngữ gần như được xóa nhòa. Phiên dịch chính trị gắn kết các nhà lãnh đạo cấp cao và chính trị gia theo cách đơn giản và chân thật nhất. Tuy nhiên, phiên dịch không hề dễ dàng. Phiên dịch bao hàm rất nhiều lĩnh vực và phiên dịch viên chính trị phải nắm bắt tình hình chính trị đương thời tới mức am hiểu hơn cả người trong cuộc.
1. Phiên dịch chính trị đề cập đến nhiều tình huống khác nhau
Nói đến phiên dịch chính trị, hầu hết đều liên hệ công việc này với chính trị gia hoặc các lãnh đạo cấp cao. Nhưng phiên dịch chính trị không chỉ là việc phiên dịch viên kết nối các chính trị gia với các cử tri hoặc với các chính trị gia nói ngôn ngữ khác. Những tình huống cần đến phiên dịch chính trị bao gồm:
- Các tổ chức ngoại giao như Liên Hợp Quốc và các tổ chức trực thuộc, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Liên minh Châu Âu (EU).
- Các phiên họp quốc hội giống như phiên họp của Nghị viện châu Âu.
- Các cuộc họp lãnh đạo cấp cao tổ chức ở nước ngoài.
- Chuyến thăm chính thức của lãnh đạo nước ngoài.
- Thăm tòa thị chính, buổi nói chuyện hoặc thảo luận giữa lãnh đạo với công dân nói ngôn ngữ khác bao gồm người nhập cư.
- Các buổi truyền hình trực tiếp hoặc phát sóng sự kiện chính trị.
- Bài phát biểu, họp báo và các sự kiện quốc tế khác có tầm ảnh hưởng vượt ngoài lãnh thổ của một quốc gia.
2. Phiên dịch cho chính trị gia dễ hơn
Trong một buổi phỏng vấn với đài BBC, Daniel Pashley, một phiên dịch viên của Nghị viện Châu Âu chuyên phiên dịch bốn thứ tiếng châu Âu sang tiếng Anh nói rằng phiên dịch cho chính trị gia dễ hơn. Lý do là ngôn từ của chính trị gia dễ đoán và không quá khó hiểu. Pashley nói rằng các chính trị gia hiếm khi sử dụng ngôn ngữ thông tục; ngôn từ của họ còn đơn giản hơn lời thoại của phim truyền hình và thậm chí đơn giản hơn ngôn ngữ xã giao bình thường.
Điều đó không có gì bất ngờ vì các chính trị gia được đào tạo để phát biểu một cách hùng hồn, đi vào lòng người. Họ không thể nào sử dụng những ngôn từ lạ lẫm mà thường dùng cách diễn đạt và biện pháp tu từ phổ thông để người dân đón nhận và lắng nghe. Một vài người còn sử dụng từ lóng thậm chí là những từ không phù hợp, nhưng các phiên dịch viên đã quen với điều này.
Hơn nữa, chính trị gia có độ nhận diện công chúng cao. Do đó, rất dễ để tìm thông tin bao gồm những video của chính trị gia để biết họ là người thế nào. Điều này giúp rất nhiều phiên dịch viên đánh giá trọng lượng trong lời nói của chính trị gia đó, có nghiêm túc, xúc phạm hay đơn giản là phát ngôn nhất thời. Lượng thông tin này còn giúp phiên dịch viên tiếp xúc với những từ mà chính trị gia đó thường dùng.
3. Phiên dịch viên chính trị không chỉ phiên dịch cho khách hàng hoặc cấp trên tại các buổi họp hoặc sự kiện
Công việc của một phiên dịch viên trong lĩnh vực chính trị không bắt đầu và kết thúc tại sự kiện mà họ phải phiên dịch lời của của nhân vật họ được chỉ định/giao phó. Họ không giống như những người đọc bản tin, những người chỉ đọc chữ chạy trên máy nhắc chữ. Có những việc phiên dịch viên phải làm trước khi thực sự bắt tay vào công việc phiên dịch.
Khi cuộc đình công của các phiên dịch viên cho Nghị viện châu Âu lên đến đỉnh điểm vào năm ngoái, người phát ngôn cho các phiên dịch viên EP đã chỉ ra sai lầm phổ biến khi cho rằng phiên dịch viên (của EP) chỉ làm việc tại cabin, khi họ lắng nghe lời nói của nhân vật mà họ được giao phó và sau đó dịch lại. Tóm lại, việc chuẩn bị sẵn sàng cho nhiệm vụ phiên dịch thực tế cũng là một phần công việc của phiên dịch viên. Họ cần kiểm tra tài liệu và liên tục trau dồi bản thân để đáp ứng yêu cầu công việc. Aquino nhấn mạnh rằng sự hiểu lầm này cũng giống như việc nghĩ các thành viên của Nghị viện chỉ làm việc khi đi họp.
4. Một biên dịch viên giỏi không nhất thiết phải là một phiên dịch viên chính trị tài
Một biên dịch viên xuất sắc không phải lúc nào cũng có thể trở thành một phiên dịch viên giỏi – cụ thể là một phiên dịch viên chính trị. Nhiều người có thể nghĩ rằng một đơn vị cung cấp dịch vụ dịch thuật với những biên dịch viên vô cùng đáng tin cậy có thể thực hiện tốt vai trò phiên dịch viên. Kỹ năng và kinh nghiệm của phiên dịch viên và biên dịch viên khác nhau. Không nên nghĩ rằng một đơn vị cung cấp dịch vụ dịch thuật với những biên dịch viên chính trị giàu kinh nghiệm có thể cung cấp những phiên dịch viên chính trị có năng lực.
Nguyên nhân của sự khác biệt này nằm ở cách làm việc của biên dịch viên và phiên dịch viên. Biên dịch viên có thể dành thời gian tìm ra bản dịch hoàn hảo nhất có thể. Mặt khác, phiên dịch viên cần phải dịch nhanh và ngay tại chỗ. Họ không có thời gian để cân nhắc các lựa chọn. Biên dịch viên không quen làm việc với tốc độ nhanh như vậy. Điều này không có nghĩa trình độ ngôn ngữ của biên dịch viên kém hơn phiên dịch viên. Họ chỉ đơn giản không quen với áp lực mà phiên dịch viên thường xuyên gặp phải.
5. Phiên dịch viên phải liên tục trau dồi
Phiên dịch viên cho chính trị gia hoặc quan chức tại diễn đàn quốc tế phải cập nhật sự kiện chính trị mới nhất cũng như các thuật ngữ hoặc cách diễn đạt mới được đem vào sử dụng trong chính trị. Đó là lý do phiên dịch viên phải liên tục đọc tin tức và thỉnh thoảng đọc mẩu truyện cười, chương trình hài kịch, truyện tranh, và các tranh châm biếm về các chủ đề chính trị.
Nắm bắt được những sự kiện mới nhất ảnh hưởng đến khách hàng hoặc cấp trên của mình rất quan trọng giúp phiên dịch viên đưa ra bản dịch chính xác nhất trong thời gian ngắn hơn. Nếu không, phiên dịch viên sẽ loay hoay với những thuật ngữ hoặc các diễn đạt do chính trị gia sử dụng. Họ có thể hiểu nhầm một câu nói đùa hoặc coi đó là câu nói nghiêm túc. Nhiều quan chức chính phủ muốn thể hiện hình ảnh gần gũi với giới trẻ bằng cách sử dụng ngôn từ trẻ trung. Phiên dịch viên sẽ dịch những thuật ngữ như vậy thế nào nếu họ không quen với chúng?
Ngoài ra, các Thị trưởng, Tổng thống, thượng nghị sĩ, đặc phái viên hay quan chức của tổ chức chính trị quốc tế đề cập đến nhiều chủ đề khác nhau trong bài phát biểu của mình. Các chủ đề có thể là văn bản tôn giáo, phát hiện khoa học, trích dẫn từ một nhân vật lịch sử, phân cảnh trong phim, hoặc ẩn dụ văn học. Một phiên dịch viên không biết gì về những chủ đề này sẽ mất thời gian để truyền tải thông điệp chính xác, nhất là khi các chủ đề được dùng làm ẩn dụ cho những vấn đề quan trọng đang được bàn bạc.
Mặt khác, những câu nói đùa thường là phần khó với một bản dịch chính trị. Nhiều chính trị gia có khiếu hài hước và hay nói những câu bông đùa để khuấy động đám đông. Không biết cách chuyển ngữ những câu nói đùa chắc chắn sẽ gây thất vọng. Tệ hơn là một bản dịch không phù hợp khiến đám đông chế nhạo diễn giả thay vì hứng thú với câu đùa. Tệ hơn nữa là một lỗi dịch sai có thể gây ra hiểu lầm nghiêm trọng dẫn đến tổn hại đến danh tiếng hoặc uy tín của diễn giả.
6. Phiên dịch viên giúp chính trị luôn minh bạch
Phiên dịch viên không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các quan chức chính phủ hoặc chính trị gia không cùng ngôn ngữ thêm hiểu nhau. Họ còn giúp xây dựng tính minh bạch thông qua việc cho phép những người theo dõi cuộc trao đổi chính trị biết nội dung đang được bàn bạc là gì. Sẽ ra sao nếu Tổng thống Hoa Kỳ biết tiếng Trung Quốc và nói vài câu đùa về thương mại với chủ tịch Trung Quốc? Người Mỹ sẽ phản ứng như thế nào?
Đa phần mọi người sẽ có phản ứng chậm (thích hợp) vì lúc sau họ mới hiểu nội dung cuộc nói chuyện. Cuộc trao đổi được quay trực tiếp thì tốt; nếu không quay trực tiếp thì sao? Phiên dịch viên giúp các bên theo dõi hiểu các vấn đề chính trị được bàn luận, nhất là khi bàn về những vấn đề nghiêm trọng.
Kết luận
Phiên dịch chính trị không khác hình thức phiên dịch khác là mấy. Phiên dịch chính trị cũng yêu cầu sự chính xác, đúng ngữ cảnh, suy nghĩ nhanh, và có kiến thức về chủ đề mà diễn giả của họ đề cập đến. Nhiệm vụ của một phiên dịch viên chính trị không giới hạn ở công việc phiên dịch. Họ cũng cần liên tục rèn giũa kỹ năng và cập nhật những sự kiện chính trị mới nhất. Họ đóng vai trò quan trọng không chỉ với những nhân vật mà họ phiên dịch, mà cả với những người dân chịu tác động những hành động của chính phủ và chính trị gia.