Kỹ năng dịch: Kinh nghiệm tra cứu thuật ngữ trong dịch thuật

Looking up terms in translation

Ngôn ngữ trong thời đại hội nhập toàn cầu hóa luôn giữ một vị thế quan trọng. Ngôn ngữ có thể là rào cản, là thách thức nhưng cũng có thể là cơ hội cho mọi tổ chức, cá nhân hoặc đôi khi là cả một vận hội của quốc gia. Một ví dụ điển hình tại Việt Nam, chúng ta đã chuyển từ phổ cập tiếng Nga sang tiếng Anh trong những năm 90 của thế kỷ trước, hoặc hiện tại chúng ta đã đang bàn luận về việc phổ cập đến 6 loại ngoại ngữ khác nhau mà sẽ được đưa vào chương trình giảng dạy phổ thông.

Một số thực tế và kinh nghiệm được đúc rút trong bài viết này sẽ có thể giúp bạn thêm được những thú vị trong dịch thuật.

Dễ thấy, vai trò của dịch thuật ngày càng tăng. Tuy vậy, dịch thuật là một công việc đòi hỏi sự am hiểu và là nghề lao động chất xám thuần túy. Để có trở thành một dịch thuật viên chuyên nghiệp, tạo ra các bản dịch chất lượng, biên dịch viên không những phải thành thạo các kỹ năng ngôn ngữ, kỹ năng nghề nghiệp mà còn phải am hiểu kiến thức chuyên môn. Đây là một thách thức lớn đối với bất kỳ dịch thuật viên nào. Và một kỹ năng có thể bù đắp được cho việc thiếu hụt kiến thức chuyên môn đó là tra cứu. Bài viết sẽ tập trung bàn về kỹ năng tra cứu, một kỹ năng có thể quyết định đến thành công của bản dịch.

Mục đích của việc tra cứu trong dịch thuật là gì?

Tra cứu trong dịch thuật là việc sử dụng các cách thức cần thiết để xác định ý nghĩa của thuật ngữ hoặc ý nghĩa của một vấn đề chuyên môn. Ví dụ bạn cần hiểu nhiều hơn về lĩnh vực tài chính để quyết định cách dịch của một thuật ngữ tài chính. Hơn nữa tần xuất gặp phải những từ mới trong dịch thuật là không ít, đôi khi có những từ đặc thù chuyên môn (hay xuất hiện trong các tài liệu y tế) hoặc các từ ghép (hay xuất hiện trong tài liệu tài chính) hoặc đơn giản hơn là các từ viết tắt trong khi dù bạn là một dịch thuật viên giỏi đến đâu cũng khó có thể chắc chắn bạn có cách dịch tốt mà không cần đến tra cứu. Chính vì vậy, người dịch sẽ phải tìm nghĩa của các từ này thông qua việc tra cứu. Mỗi biên dịch viên sẽ có năng lực tra cứu khác nhau. Tuy nhiên có thể khẳng định rằng kỹ năng tra cứu tốt là một điều kiện không thể thiếu để có một bản dịch chính xác, chất lượng.

Vậy, tra cứu chính là cách giúp chúng ta lựa chọn trúng cách dịch cần thiết của một thuật ngữ cụ thể.

Translator Skills: Looking up terms in translation

Một số phương pháp tra cứu thuật ngữ

Có rất nhiều phương pháp có thể áp dụng để tra cứu ngữ nghĩa của từ. Nhưng nói đến tra cứu trong thời đại số hóa thì chắc chắn sẽ đề cập đến việc khai thác kho kiến thức đồ sộ trực tuyến. Và đây thực sự là công việc tìm kiếm nên không thể bỏ qua các trang tìm kiếm như Bing Search, Google Search hay Yahoo Search.

Tra cứu theo từ khóa chính xác trên các Search Engine

Đây là phương pháp giúp tra cứu sự xuất hiện chính xác của từ khóa bằng cách đặt từ khóa vào dấu nháy kép, ví dụ “Công ty dịch thuật AMVN” hoặc “Công ty dịch thuật”

Tra cứu theo từ khóa tương đối trên các Search Engine

Bạn nhập cụm từ khóa cần tra cứu và không đặt đấu nháy kép ở 2 đầu, ví dụ: Công ty dịch thuật, hoặc Công ty “dịch thuật”.

 Sử dụng từ điển trực tuyến

Có nhiều từ điển trực tuyến và mỗi quốc gia đều có từ điển của riêng mình như tratu.vn hay dictionary.com. Bạn chỉ cần lựa chọn từ điển phù hợp và tìm kiếm đơn giản theo từ.

Tra cứu ngoại tuyến

Một số biên dịch viên có thể quen sử dụng từ điển giấy để tra từ. Đối với việc sử dụng từ điển giấy khi dịch, để có thể tra cứu tốt, đòi hỏi người dùng cần phải quen thuộc với cuốn từ điển được sử dụng cũng như hiểu rõ bố cục của từ điển thì mới có thể tra từ một cách nhanh chóng và hiệu quả. Phương pháp này thực sự hữu dụng khi bạn không có kết nối mạng. Đây sẽ là một cứu cánh tuyệt vời vì từ điển ngoại tuyến đã chứa sẵn tất cả dữ liệu cần thiết cho việc truy xuất, do đó bạn có thể tra từ một cách dễ dàng và nhanh chóng mà không cần kết nối mạng.

Chia sẻ kinh nghiệm

  1. Ưu tiên lựa chọn kết quả trên các trang web uy tín có thẩm định (các trang web của các viện nghiên cứu, tổ chức chính phủ, trường đại học …)
  2. Ưu tiên dẫn chiếu trong các tài liệu chính thức (của cơ quan quản lý, chính tổ chức thuê bạn dịch)
  3. Cần cân nhắc và và tìm hiểu thêm nhiều lựa chọn
  4. Tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia chuyên ngành

Thấm nhuần các cách tra cứu là một yếu tố quan trọng để người dịch có thể xác định được nghĩa của từ một cách chính xác. Tuy nhiên, một từ có thể có rất nhiều nghĩa, tùy theo văn cảnh và lĩnh vực chuyên môn của tài liệu dịch. Vì vậy, bên cạnh việc phải có năng lực ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích tốt, người dịch cũng cần phải có kiến thức nền, kiến thức về chuyên ngành được dịch tốt thì mới có thể xác định được đâu là ngữ nghĩa thích hợp cho từ được tra cứu.

Nói tóm lại, tra cứu thuật ngữ là một kỹ năng quan trọng mà mỗi biên dịch viên cần phải học hỏi, và không ngừng nâng cao. Có nhiều cách thức để tra cứu. Biên dịch viên cần phải biết sử dụng, áp dụng một cách linh hoạt đối với các trường hợp cụ thể để tiết kiệm được thời gian tra cứu và đưa ra được bản dịch chất lượng.

Chia sẻ bài viết này:

Picture of AM Localize

AM Localize

Giám đốc Dự án

Bình luận của bạn

Kỹ năng dịch: Kinh nghiệm tra cứu thuật ngữ trong dịch thuật