Đặt tên một căn bệnh, dễ hay khó?

Trong suốt một thời gian dài, việc không có hướng dẫn cụ thể về cách đặt tên những căn bệnh mới gặp là nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của những cái tên gây tranh cãi.

Cách đặt tên căn bệnh mới trong quá khứ

Cùng nhìn lại năm 2009, là năm bùng phát chủng cúm mới, H1N1. Vi-rút này còn được gọi với tên cúm lợn vì người đầu tiên mắc bệnh từng có tiếp xúc với lợn trước đó. Ông Kazuaki Miyagishima, giám đốc phụ trách An toàn Thực phẩm, và Bệnh lây truyền qua Động vật và Thực phẩm chia sẻ, “chính vì cách đặt tên này mà nhiều người sợ không dám ăn thịt lợn và mức tiêu thụ thịt lợn giảm trên toàn cầu. Ai Cập thậm chí còn ra lệnh tiêu hủy toàn bộ số lợn nuôi nhằm tránh sự lây lan của bệnh. Việc làm này vốn không cần thiết vì đây là bệnh lý đường hô hấp, lây truyền từ người này qua người khác qua không khí có chứa các hạt nước nhỏ li ti văng ra khi người bệnh ho, hắt hơi, cười hoặc nói chuyện.”

Bên cạnh đó, việc đặt tên một căn bệnh theo tên người, địa danh hay nghề nghiệp cũng để lại những hệ quả không kém phần nghiêm trọng. Liệu ai còn muốn đi bơi trên sông Ebola (tên sông được dùng để đặt cho một loại vi-rút gây sốt xuất huyết) hay mua một căn nhà tranh ở thị trấn Lyme (tên thị trấn này được dùng để đặt cho một loại bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Borrelia gây ra)? Liệu bạn có tránh tiếp xúc với các cựu chiến binh vì sợ sẽ bị lây bệnh Legionnaires (bắt nguồn từ từ Legion, trong tiếng Anh có nghĩa là Quân đoàn)?

Hiện nay chúng ta đặt tên căn bệnh mới như thế nào?

Nếu như trong quá khứ, người ta dùng những cái tên không mấy thích hợp để đặt cho các căn bệnh. Ví dụ như từ Malaria để chỉ bệnh Sốt rét, được đặt tên vào những năm 1890, bắt nguồn từ tiếng Ý, dùng để chỉ “không khí bẩn”, mặc dù ngày nay chúng ta biết rõ là vi-rút gây bệnh không lây truyền qua không khí. Hay từ Rabies để chỉ bệnh dại, được đặt tên rất sớm từ thế kỷ 16, bắt nguồn từ tiếng Latin, dùng để chỉ tình trạng “điên loạn” hoặc “dồ dại”. Mặc dù là bệnh dại tiến triển cũng có thể khiến người bệnh có những hành vi bất thường hoặc bị mê sảng, nhưng cái tên không nói lên nhiều thông tin về tác nhân gây bệnh cũng như sự lây lan của vi-rút gây bệnh.

Ngày nay, những căn bệnh mới xuất hiện đã được đặt tên chính xác hơn, nhưng đôi khi vẫn gây tranh cãi. Việc đặt tên bệnh mới theo tên địa danh khiến người dân sống ở các địa danh đó cảm thấy phật lòng vì họ phải dùng chung tên với một bệnh dịch, chẳng hạn như bệnh Hendra là một căn bệnh đường hô hấp và thần kinh ở người và ngựa có thể gây tử vong do vi-rút gây ra, được phát hiện lần đầu tiên ở Hendra, ngoại ô của Brisbane, Australia.

Hay như hội chứng AIDS, lần đầu tiên được phát hiện vào năm 1982, ban đầu được đặt tên là “bệnh suy giảm miễn dịch liên quan đến đồng tính nam” vì nhóm nạn nhân đầu tiên của căn bệnh này đều là những người đồng tính nam. Nhưng do trên thực tế, bệnh ảnh hưởng cả tới những người đàn ông và phụ nữ có quan hệ khác giới với người nhiễm bệnh, nhất là nhóm người sử dụng ma túy tiêm chích cho nên trong cùng năm đó, Cơ quan Kiểm soát & Phòng chống Dịch bệnh Mỹ (CDC) chính thức sử dụng cụm từ AIDS để mô tả đúng bản chất của căn bệnh này.